Καθαρές δουλειές

Εσείς βλέπετε ένα χάος στο δωμάτιό του, αλλά το παιδί σας έχει άλλη άποψη. Όμως, δεν είναι δύσκολο να βρείτε τη... χρυσή τομή και να το μάθετε να βάζει τα πράγματά του –και αργότερα τη ζωή του- σε τάξη.


Ο Νικόλας είναι τριών ετών και το αγαπημένο του παιχνίδι είναι το «μηχανικός αυτοκινήτων». Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που παίζει το δωμάτιό του μετατρέπεται σε γκαράζ με αμέτρητα εργαλεία και αυτοκινητάκια σκορπισμένα παντού. Λίγο αργότερα τα παρατάει όλα για να δει στην τηλεόραση τα αγαπημένα του κινούμενα σχέδια, τα οποία μετά από λίγη ώρα διαδέχεται η κατασκευή ενός κάστρου από δεκάδες ξύλινα τουβλάκια, πάνω στο χαλί του σαλονιού αυτή τη φορά. Η έντονη δραστηριότητα του Νικόλα –όπως και όλων των παιδιών της ηλικίας του– καταλαμβάνει χρόνο και κυρίως χώρο. Η κατάσταση σας είναι λίγο πολύ γνωστή: Για να κάνετε δυο βήματα στο δωμάτιό του χωρίς να σκοντάψετε χρειάζεται να βγάλετε από τη μέση τα μισά παιχνίδια του, ενώ αυτοκινητάκια, κούκλες, μαρκαδόροι, πλαστελίνες και ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε είναι «διακτινισμένα» σε όλο το σπίτι, το οποίο μοιάζει με πεδίο μάχης. Αφήστε μας να μαντέψουμε: Η πρώτη σας αντίδραση είναι να συμμαζέψετε και η δεύτερη να βάλετε τις φωνές, ελπίζοντας ότι την επόμενη φορά θα σκεφτεί από μόνο του να βάλει τα πράγματά του στη θέση τους. Μάταιη ελπίδα! Για τα παιδιά η τάξη δεν έχει κανένα απολύτως νόημα, είναι απλώς ένα καθήκον των μεγάλων. Τότε, όμως, τι πρέπει να κάνετε; Να παρατήσετε την προσπάθεια και να πάρετε απόφαση ότι από εδώ και στο εξής εσείς θα είστε η παραδουλεύτρα του; Η απάντηση είναι όχι. Γιατί, όσο περίεργο κι αν σας φαίνεται, όλα τα πιτσιρίκια αγαπούν την τάξη. Απλώς, όπως έχει πει και η διάσημη ιταλίδα παιδαγωγός Μαρία Μοντεσόρι «η αγάπη για την τάξη όπως την αντιλαμβάνονται τα παιδιά απέχει πολύ από τη στεγνή και ψυχρή έννοια που εμείς οι ενήλικοι έχουμε στο μυαλό μας».

Φανταστείτε τον εαυτό σας να φτιάχνει έναν πύργο με τουβλάκια. Όταν ο πύργος γίνει τόσο ψηλός που είναι μοιραίο να γκρεμιστεί, τι κάνετε; Τα μαζεύετε και τα βάζετε στο κουτί τους. Ένα παιδί, όμως, που περνάει πολλές ώρες παίζοντας με τουβλάκια, δεν μπορεί με τίποτα να ακολουθήσει αυτό τον παράξενο τρόπο σκέψης. Σε λίγο θα του χρειαστούν για να φτιάξει, π.χ., ένα τρενάκι ή μια γέφυρα. Αν τα αφήσει, λοιπόν, στο πάτωμα, έτοιμα για χρήση, δεν θα χρειαστεί να τα ξαναβγάλει από το κουτί τους. Τι πιο λογικό.


Κάντε εσείς την αρχή

Όπως συμβαίνει και με τους μεγάλους, υπάρχουν παιδιά που είναι πιο τακτικά και άλλα που είναι λιγότερο. Με το να τους μαθαίνουμε όμως ότι κάθε αντικείμενο έχει τη δική του θέση, τα διδάσκουμε να σέβονται τα πράγματά τους αλλά και τον κόπο των άλλων. Αλλά κυρίως τα βοηθάμε να οργανώσουν τον φυσικό και νοητικό τους χώρο. Βασικό ρόλο παίζει το παράδειγμα των γονιών. Αν εκείνοι αγαπούν την τάξη και φροντίζουν να τακτοποιούν το χώρο τους, τότε και τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν ακολουθούν το πρότυπό τους. Ακόμα και τα μωρά παρατηρούν πολύ προσεκτικά τι συμβαίνει στο περιβάλλον τους και αποκτούν τον δικό του τρόπο σκέψης σε μεγάλο ποσοστό με τη μίμηση. Αν συμβιώνουν με γονείς υπερβολικά τακτικούς ή ακατάστατους, ενδέχεται να μην καταφέρουν να αντιληφθούν τη χρησιμότητα της τακτοποίησης και να έχουν πρόβλημα σε αυτό τον τομέα ακόμα και ως ενήλικοι. Όταν αναφερόμαστε στην «τάξη», δεν εννοούμε απλά ότι τα πράγματα πρέπει να είναι στη θέση τους. Η έννοια της τάξης περιλαμβάνει όλους τους κανόνες με τους οποίους οργανώνονται οι ρυθμοί της καθημερινότητας. Αυτοί οι απλοί κανόνες βοηθούν το παιδί να αποκτήσει τη συνήθεια να τακτοποιεί τα πράγματά του από σεβασμό απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους, αλλά και γιατί του μεταδίδουν σιγουριά και αγάπη.


Κάθε πράγμα στον καιρό του…

Έως τον 2ο χρόνο, ζήτω το χάος

Μετά τους 18 μήνες, όταν το μωρό στέκεται πια στα πόδια του και αρχίζει να εξερευνά τον κόσμο, αναπόφευκτα δημιουργείται η μεγαλύτερη αναστάτωση, με παιχνίδια σκορπισμένα εδώ κι εκεί. Φυσικά, είναι ανώφελο να ζητήσετε από ένα παιδί αυτής της ηλικίας να τα μαζέψει. Όμως μπορείτε να αρχίσετε από τώρα να του δίνετε το καλό παράδειγμα. Όταν τακτοποιείτε τα πράγματά του, περιγράψτε του τι ακριβώς κάνετε: «Η μαμά παίρνει το αρκουδάκι για να το βάλει στο κρεβατάκι του» ή «Ο μπαμπάς βάζει τα παπούτσια σου στην ντουλάπα». Φροντίστε να τοποθετείτε τα παιχνίδια και τα πράγματά του σε συγκεκριμένη θέση στο δωμάτιό του και κάθε φορά που τακτοποιείτε εξηγήστε του ότι το σπιτάκι είναι για τις κούκλες, το γκαράζ για τα αυτοκινητάκια, το ράφι για να «κοιμούνται» τα λούτρινα. Έτσι, θα μάθει να διακρίνει ποια είναι η θέση τους και στο μέλλον θα τα βάζει στο σωστό μέρος.


Από τον 2ο έως τον 3ο χρόνο, σαν παιχνίδι

Το παιδί σε αυτή την ηλικία αντιδρά μάλλον αντιφατικά στο συμμάζεμα. Ακόμα είναι δύσκολο να τακτοποιήσει μόνο του το δωμάτιό του, όμως μπορεί όμως να αρχίσει να σας βοηθάει. Ζητήστε του να κάνεις κάποιες εύκολες δουλειές, αλλά μην το μαλώσετε αν αρνηθεί. Ίσως το δει πιο ζεστά εάν προκαλέσετε με κάποιο τρόπο το ενδιαφέρον του. Προσπαθήστε να κάνετε το συμμάζεμα να μοιάζει με μαγική ιστορία: «Έλα να βάλουμε τα μολύβια και τους μαρκαδόρους μέσα στο γραφείο, γιατί νιώθουν μοναξιά όταν είναι μακριά από τα χαρτιά» ή «οι κούκλες μπαίνουν όλες στο ίδιο ράφι γιατί έτσι κάνουν παρέα».

Μικρά τρικ για να μπουν όλα σε τάξη

- Χρησιμοποιήστε αστεία αινίγματα: «Πού είναι ο σταθμός για το τρενάκι σου; Μήπως είναι στο ψυγείο;» Όταν το παιδί βρίσκει τη σωστή θέση, αφήστε το να το βάλει εκεί μόνο του και μετά επαινέστε το για τη σωστή δουλειά που έκανε.

- Επινοήστε ένα παιχνίδι για να παίζετε κάθε φορά που τακτοποιείτε μαζί. Για παράδειγμα, μπορείτε να κάνετε τα παιχνίδια να μιλάνε και να λένε πού ακριβώς θέλουν να πάνε.



Από τον 3ο έως τον 4ο χρόνο, ζήτημα στρατηγικής

Γύρω στα τρία χρόνια μπορείτε να ξεκινήσετε μια πραγματική στρατηγική «μάχης» ενάντια στην ακαταστασία, η οποία διαρθρώνεται σε τρία σταθερά σημεία:

- Η συνεργασία του παιδιού –έστω και ελάχιστη– είναι απαραίτητη.

- Η φράση «βάλε αυτό στη θέση του» δεν χρησιμοποιείται ποτέ ως απειλή ή τιμωρία.

- Καθορίστε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα που αφορά την τακτοποίηση του παιδικού δωματίου (π.χ., πριν από το βραδινό φαγητό ή πριν το μπάνιο).

Θα πρέπει να θυμάστε ωστόσο ότι δεν μπορείτε να απαιτήσετε από το παιδί να βάζει κάθε παιχνίδι στη θέση του και να είναι όλα τέλεια, σαν να είχατε τακτοποιήσει εσείς. Άλλο πράγμα είναι να μάθετε στο παιδί να βάζει τα πράγματά του στη θέση τους και άλλο να είναι όλο το σπίτι τακτοποιημένο. Επαινέστε το και ενθαρρύνετέ το για τις προσπάθειες που κάνει, κυρίως αν τακτοποιεί με δική του πρωτοβουλία, χωρίς να του έχει ζητηθεί. Μην του λέτε κάθε φορά τι θα έπρεπε να είχε κάνει ώστε το αποτέλεσμα να ήταν καλύτερο και φυσικά μην κάνετε κάθε φορά εσείς ξανά μια δουλειά που έχει ήδη ολοκληρώσει. Με αυτόν τον τρόπο θα νιώσει ότι δεν έκανε σωστά τη δουλειά του και κυρίως το αποτρέπετε να προσπαθήσει ξανά την επόμενη φορά.

Μικρά τρικ για να μπουν όλα σε τάξη

- Όποια στιγμή της ημέρας κι αν επιλέξετε να τακτοποιεί τα πράγματά του προσπαθήστε να την κρατάτε σταθερή, ώστε με τον καιρό να γίνει συνήθεια.

- Παίξτε μαζί το παιχνίδι της «καληνύχτας». Τακτοποιήστε κούκλες, ζωάκια και άλλα παιχνίδια χαιρετώντας τα με το όνομά τους.


Από τον 4ο έως τον 6ο χρόνο, αποφασιστικότητα και κανόνες

Είναι πλέον καιρός να δώσετε στο παιδί να καταλάβει ότι το να τακτοποιεί τα πράγματά του δεν είναι τιμωρία, αλλά ένας τρόπος για να τα ξαναβρίσκει ευκολότερα, αλλά και για να μη χαλάνε. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα συγκεκριμένο μέρος για τα πράγματά του. Ακόμα κι αν δεν έχει δικό του δωμάτιο, πρέπει τουλάχιστον να έχει μια μικρή γωνιά, η οποία δεν θα παραβιάζεται ποτέ από άλλους. Με αυτό τον τρόπο καλύπτεται η ανάγκη του για ζωτικό χώρο, κάτι που χρειάζονται όλοι οι άνθρωποι, και ενισχύεται η αυτονομία του, μια σημαντική κατάκτηση, που θα φανεί ιδιαίτερα στην πρώτη τάξη του δημοτικού, όταν το σχολείο «απαιτήσει» από το παιδί να είναι τακτικό και ταυτόχρονα ανεξάρτητο.

«Τι να κάνω όταν είναι εντελώς αρνητικό»; Σε αυτήν την ηλικία πρέπει να είμαστε αποφασιστικοί και να θέτουμε κανόνες:

-Το παιδί επιτρέπεται να δημιουργεί… χάος μόνο στον δικό του χώρο. Τα παιχνίδια, τα σύνεργα της ζωγραφικής κ.λπ. δεν πρέπει ποτέ να βγαίνουν από το παιδικό δωμάτιο ή από τη γωνιά του παιχνιδιού.

- Ο μπαμπάς και η μαμά έχουν το δικαίωμα να περπατούν ελεύθερα στο παιδικό δωμάτιο και να το καθαρίζουν χωρίς να συναντούν εμπόδια. Αν, λοιπόν, τα παιδιά θέλουν να… προστατέψουν τα πράγματά τους, θα πρέπει να φροντίσουν ώστε οι γονείς να μην πατούν πάνω τους. Γι’ αυτό, θα πρέπει κάθε απόγευμα να ελευθερώνουν το «μονοπάτι» που οδηγεί στο κρεβάτι τους.

- Τα σημαντικά αντικείμενα πρέπει να έχουν συγκεκριμένες θέσεις στο σπίτι. Για παράδειγμα, η κόλλα μπαίνει στο ντουλάπι της κουζίνας, ο φακός στο κομοδίνο κ.λπ. Στα παιδιά αρέσει αυτό, γιατί τους προσφέρει σημεία αναφοράς και σταθερότητας στον καινούργιο μεγάλο κόσμο.

- Υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα που αφορά το συμμάζεμα. Το παιδί πρέπει να έχει εμπεδώσει ότι για να παίξει με τους φίλους του πρέπει να έχει τακτοποιήσει τα πράγματά του. Αυτό είναι κανόνας.

Αποφύγετε:

- Να τακτοποιείτε το χώρο του χωρίς τη συγκατάθεσή του. Μπορεί να θυμώσει που πειράζετε τα πράγματά του. Μπορεί να θέλει να τα βάλει στη θέση τους με έναν δικό του τρόπο και δεν είναι ανάγκη να του επιβάλλετε εσείς τον δικό σας.

- Τις απειλές και τις υποσχέσεις. Λέγοντας «αν δεν τακτοποιήσεις τα πράγματά σου δεν θα πάμε βόλτα», θα αυξήσετε την αντιπάθεια και την άρνησή του για την «τάξη» των μεγάλων. Επίσης, μην πείτε: «Αν μαζέψεις το δωμάτιό σου, θα σε πάω σινεμά». Οι υποσχέσεις κάνουν το παιδί να ξεχνάει τους λόγους για τους οποίους πρέπει να είναι τακτικό. Αντί λοιπόν να υιοθετήσει μια καλή συνήθεια, του δημιουργείται η εντύπωση ότι αυτό που του ζητάτε είναι κάτι υπερβολικό ή παράξενο.

- Να κάνετε συγκρίσεις ανάμεσα στα αδέρφια. Κάθε παιδί έχει τον δικό του χαρακτήρα και θέλει να αναπτύξει την αυτονομία του. Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι εφόσον ζουν με μια οικογένεια υπάρχουν κανόνες κοινής συμβίωσης που οφείλουν να τηρούν και η τάξη είναι ένας από αυτούς.

Παν μέτρο άριστον

Ακαταστασία σημαίνει και δημιουργικότητα. Όταν λέτε στο παιδί: «Μη βγάζεις έξω τα παιχνίδια γιατί θα τα κάνεις άνω-κάτω», του απαγορεύετε να εκφράσει τη δημιουργικότητά του, που είναι μια βασική λειτουργία της νοημοσύνης. Στην ηλικία που μαθαίνει τον κόσμο και έχει ανάγκη από πολλά καινούργια ερεθίσματα, είναι αρνητικό να μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που δεν του προσφέρει αρκετή ελευθερία για εξερεύνηση. Τα παιδιά που διαπαιδαγωγούνται με μια αυστηρή αντίληψη για την τάξη υπάρχει κίνδυνος να γίνουν σκληρά και αδιάλλακτα, να νιώθουν ότι πρέπει να έχουν τα πάντα υπό έλεγχο. Αφήστε το να γεμίζει τον φυσικό χώρο με τα παιχνίδια του, γιατί μόνο με αυτό τον τρόπο του επιτρέπετε να εκφραστεί χωρίς να συγκρατεί τα συναισθήματά του. Έτσι θα μεγαλώσει με ισορροπία.

Πηγή: in.gr