Εξασθενές χρώμιο-Τι ισχύει τελικά;

Το εξασθενές χρώμιο έχει μπει, δυστυχώς, για τα καλά στη ζωή μας. Το περιβαλλοντικό έγκλημα που συντελείται τα τελευταί σαράντα χρόνια στον Ασωπό μας εξοικείωσε με το βλαβερό χημικό συστατικό. Όμως δεν είναι μόνο ο Ασωπός που επιβαρύνεται με τοξικά. Σύμφωνα με μια έρευνα που έγινε από το τμήμα Γεωλογίας του Παν/μίου Αθηνών, με υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Σπύρο Λέκκα, σε συνεργασία με τη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής, υψηλή συσσώρευση χρωμίου και ψευδαργύρου εντοπίσητηκε επίσης σε νερό για άρδευση και βιομηχανική χρήση στο Κορωπί και στην ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων. Εκεί λειτουργούν περισσότερες από 160 επιχειρήσεις, αρκετές από τις οποίες είναι εταιρείες τροφίμων, τυπογραφικές, παροχής υπηρεσιών πληροφορικής και χημικών προϊόντων. Η Νομαρχία Ανατολική Αττικής, μάλιστα, επέβαλε πρόστιμο ύψους 102.000 ευρώ σε τρεις επιχειρήσεις που αποδεδειγμένα ρύπαιναν.


Τι είναι όμως το χρώμιο;
Πρόκειται για ένα μεταλλικό στοιχείο, άοσμο και σκληρό, που το συναντάμε με πολλές διαφορετικές μορφές. Οι πιο βασικές είναι:

• Το μεταλλικό χρώμιο: Χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία κυρίως για την παρασκευή του ανοξείδωτου χάλυβα αλλά και κραμάτων σιδήρου, αργιλίου κλπ.

• Το τρισθενές χρώμιο ή Cr (III): Συναντάται στη φύση ως ορυκτό (σιδηροχρωμίτης) και είναι ένα απαραίτητο ιχνοστοιχείο στη διατροφή του ανθρώπου για την ενεργοποίηση της ινσουλίνης.

• Το εξασθενές χρώμιο ή Cr (VI): Μια ένωση ιδιαίτερα τοξική και καρκινογόνος, που θεωρείται επικίνδυνη ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες. Δεν υπάρχει στη φύση παρά μόνο σε κάποια σπάνια ορυκτά, όπως πχ στον κροκοϊτη, που συναντάται στη Σιβηρία.

Πως ρυπαίνει το περιβάλλον;
Το χρώμιο και οι ενώσεις του χρησιμοποιούνται ευρέως στη μεταλλουργία, στην παραγωγή πυρίμαχων υλικών και στη χημική βιομηχανία. Μόνο το τρισθενές χρώμιο βρίσκεται στη φύση, επομένως όταν συναντάμε τις άλλες δύο μορφές του, γνωρίζουμε ότι προέρχονται αποκλειστικά από ανθρωπογενή δραστηριότητα και βιομηχανική ρύπανση:

• Οι ηλεκτροσυγκολλήσεις και η χρήση χημικών ενώσεων εξασθενούς χρωμίου αυξάνουν τα επίπεδα του στον αέρα.

• Τα υγρά απόβλητα βιομηχανιών επιμεταλλώσεων αυξάνουν τα επίπεδα του στα νερά, όπως άλλωστε και τα βυρσοδεψία, τα κλωστουφαντουργεία και οι βιομηχανίες χρωστικών και χρωμάτων. Αυτό συμβαίνει είτε γιατί οι επιχειρήσεις, παρόλο που διαθέτουν εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, δεν τις χρησιμοποιούν είτε γιατί ενώ είναι υποχρεωμένες να μεταφέρουν τα λύματα τους προς επεξεργασία, προτιμούν να ρίχνουν σε ρέματα και ποτάμια ανεπεξέργαστα τοξικά απόβλητα.

• Τα επίπεδα χρωμίου στο έδαφος αυξάνουν κυρίως από τη ρίψη προϊόντων που περιέχουν χρώμιο, υγρών αποβλήτων από βιομηχανίες που χρησιμοποιούν χρώμιο καθώς και από την εναπόθεση τέφρας από την καύση των γαιανθράκων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
Οι εργαζόμενοι σε τυπογραφεία, στην τσιμεντοβιομηχανία, στην παραγωγή ελαστικών, σε χυτήρια στη βιομηχανία χρωστικών, στην κατασκευή μπαταριών, σε επιμεταλλωτήρια, οι συντηρητές φωτοαντιγραφικών μηχανημάτων και οι ελαιοχρωματιστές εκτίθενται καθημερινά στην τοξική ουσία και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Επίσης, κάτοικοι σε περιοχές που βρίσκονται κοντά σε:

• Ανεξέλεγκτες χωματερές ή οργανωμένους τόπους εναπόθεσης στερεών αποβλήτων που δεν τηρούν τις προδιαγραφές.

• Τσιμεντοβιομηχανίες ή μονάδες παραγωγής ανάμιξης της υδραυλικής κονίας (τσιμέντου).

• Βιομηχανίες επιμετάλλωσης, βυρσοδεψία, κλωστουφαντουργείες, όταν γίνεται επιφανειακή ή υπόγεια διάθεση των υγρών αποβλήτων τους.

• Οδικές αρτηρίες μεγάλης κυκλοφορίας, λόγω των καταλυτών που περιέχουν χρώμιο και των αντιτριβικών επενδύσεων των φρένων.

Πως επιδρά το εξασθενές χρώμιο στην υγεία μας;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η Διεύθυνση Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ και η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ έχουν κατατάξει το εξασθενές χρώμιο στις καρκινογόνες ουσίες. Η τοξική αυτή ουσία εισέρχεται στον οργανισμό μας είτε μέσω της πόσης μολυσμένου νερού είτε από την εισπνοή μολυσμένου αέρα είτε με την άμεση επαφή με ενώσεις εξασθενούς χρωμίου. Αν εισχωρήσει σε μεγάλες ποσότητες στον οργανισμό μας μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές και έλκη, βλάβες στα νεφρά και το συκώτι.

Πιο επικίνδυνο όταν το εισπνέουμε.
Ακόμα πιο επικίνδυνη είναι η εισπνοή εξασθενούς χρωμίου. Κι αυτό γιατί οταν ειπνέουμε τα σταγονίδια, το εξασθενές χρώμιο δεν μετατρέπεται σε τρισθενές, όπως συμβαίνει με την κατάποση του, οπότε τα όξινα γαστρικά υγρά εξουδετερώνουν ένα μέρος του. Η καρκινογόνος ουσία εισέρχεται στη ρινική κοιλότητα και από εκεί καταλήγει στους πνεύμονες, χωρίς να περάσει από κάποιο φίλτρο προστασίας. Η βραχυχρόνια έκθεση μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα, ενώ η μακροχρόνια βλάβες στην όσφρηση, βρογχίτιδα, πνευμονία, ακόμα και καρκίνο του πνεύμονα.

Κι όταν έρχεται σε επαφή με το δέρμα;
Μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές και τοξικές δερματοπάθειες. Αν κάνουμε μπάνιο σε νερό με εξασθενές χρώμιο, οι συνέπειες είναι μεγαλύτερες, γιατί κινδυνεύουμε τόσο από τη διείσδυση της καρκινογόνου ουσίας μέσω των δερματικών πόρων όσο και από την εισπνοή των μικροσταγονιδίων του νερού.

Η άποψη του ειδικού
Ο κ. Κώστα Μεθενίτης, επίκουρος καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μας εξηγεί ότι "επικίνδυνο για την υγεία μας είναι το εξασθενές χρώμιο και όχι το τρισθενές. Επίσης, πρέπει να γνωρίζουμε ότι το εξασθενές χρώμιο δεν είναι ένα βιωσυσσωρεύσιμο μέταλλο, όπως πχ ο μόλυβδος, το κάδμιο ή ο υδράργυρος. Αυτό σημαίνει ότι δεν συσσωρεύεται στις τροφές, έτσι ώστε να μεταφερθεί στον οργανισμό. Επιπλέον, για να προκαλέσει σοβαρές βλάβες θέλει χρόνια πρόσληψη ή μεγάλες ποσότητες, λόγω της εύκολης μετατροπής του σε μη βλαβερό τρισθενές χρώμιο".

Όχι στον πανικό.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα λαχανικά ή τα ζώα που ποτίζονται με νερό που περιέχει υψηλές ποσότητες χρωμίου είναι πιθανόν να εμφανίζουν διάφορα προβλήματα, αν τα καταναλώσει όμως ένα άνθρωπος δεν πρόκειται να αρρωστήσει. "Το εξασθενές χρώμιο περνάει στο φυτό, αλλά καθώς εισέρχεται σε αυτό, μετατρέπεται σε τρισθενές, που δεν είναι επικίνδυνο. Ο κίνδυνος για τον άνθρωπο προέρχεται είτε απευθείας από το νερό, όταν το πίνουμε ή πλενόμαστε με αυτό, είτε από τη σκόνη και την αέρια μορφή του χρωμίου", τονίζει ο κ. Μεθενίτης. Το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι τι γίνεται με όσες βιομηχανίες τροφίμων χρησιμοποιούν μολυσμένο με χρώμιο νερό, που καταλήγει ύστερα στο πιάτο ή το ποτήρι μας. Εκεί χρειάζεται η παρέμβαση των αρμόδιων φορέων.

Πηγή: περιοδικό Αρμονία.